trotro's en pito

Het blijft toch een belevenis, het openbaar vervoer hier… Dit keer weer de tro tro. Kleine busjes die je voor een prikkie van de ene plek naar de andere brengen. Met ongeveer 20 mensen wordt je erin gestouwd. De bagage stapelt zich metershoog op op het imperiaal.
En zo zijn we zondag naar het festival in Nandom getogen. Om 8 uur zaten we klaar bij the lorrystation. Helaas vertrekt een tro tro pas als hij helemaal vol is dus konden we pas om 10 uur Wa gedag zwaaien. Ruim twee uur rijden, met een stuk rough road, maar de reis ging voorspoedig.

Heel de upper west region leek wel uitgelopen om naar het festival te komen. Er was een grote markt waar alles zo ongeveer te koop was en overal zag het zwart van de mensen. Op een groot veld werden de traditionele dansen uitgevoerd. Als blanke heb je al snel een plek vooraan, je kan het bijna niet voorkomen. Ik voel me over dat soort dingen vaak een beetje lullig, maar in dit geval was het erg handig. Normaal kan ik namelijk nooit wat zien. Na een toespraak van de minister over wat hij allemaal voor de region doet en een praatje van de chief kon het dansen beginnen. De dansgroepen stonden overal al klaar. Ook de jongeren van de dovenschool. Als eerst werd er gedanst door de belangrijke mannen van het dorp. Tot ieders verbazing besloot zelfs de oude chief zich aan een traditioneel dansje te wagen. Heel bijzonder, want overal uit het publiek kwamen rijen mensen om aan te dans deel te nemen. Spontaan stond dus het halve publiek op het veld een traditionele dans uit te voeren met de chief. Jammergenoeg besloot deze hierna dat hij een ‘refreshment’ nodig had en werd de rest van de dansen tot de volgende dag uitgesteld.

Na even wat rond gelopen te hebben tegen vieren dus maar weer naar huis. De tro tro was dit keer wat sneller vol. Helaas zakten we bij de eerste flinke kuil die we tegen kwamen door de as. De chauffeur regelde razendsnel een nieuw busje voor ons, overigens ook voorzien van een razendsnelle chauffeur. Doe je er normaal 2,5 uur over, deze man had het in 1,5 uur voor elkaar. Dat zorgde vooral op de rough road voor een achtbaaneffect en we hebben bij menige hobbel ons hoofd aan het plafond gestoten.

Niels vond het na dit uitstapje wel genoeg maar Maartje en ik zijn de volgende dag weer onverschrokken op pad gegaan. Onderweg een lekke band, gelukkig was er een reservewiel. Zo hebben we uiteindelijk toch het dansen nog gezien en bovendien pito gedronken, het lokaal gebrouwen bier. Als twee meiden alleen hadden we al snel een jonge ghanees naast ons om ons rond te leiden. Eerst bracht hij ons naar zijn moeder, die thuis pito brouwt. We kregen een flinke kalebas vol, zeker driekwart liter. Het duurt drie dagen om pito te brouwen van graan. Het resultaat is een troebele, zurige vloeistof die iets van bier weg heeft. Bij gebrek aan koelkasten wordt het lauw gedronken. Ik vond het niet bijzonder lekker maar dronk, om de moeder niet te beledigen, mijn kalebas braaf leeg. Al snel zaten we bij de volgende pitobar (wat houten bankjes naast een huis) en kreeg ik mijn volgende kalebas. Dit was iets teveel van het goede, dus een beetje misselijk klokte ik alles zo snel mogelijk achterover. Ik maakte dankbaar gebruik van de gewoonte de laatste slok op de grond te gooien en vertrouwde een flinke scheut toe aan moeder aarde. Voor de pito van 3 personen moest ik 3500 cedis betalen (35ct). Ik gaf 5000, maar er was geen wisselgeld dus zei ik dat het wel goed was. Dit kwam me op de dankbaarheid van de vrouw des huizes en een nieuwe kom pito te staan…

Pito geeft je een vol gevoel (ik heb het avondeten die dag maar laten zitten). Dit is kenmerkend voor al het Ghanese eten. Een maaltijd nuttigen is hier puur functioneel. Je begint wanneer je je bord voor je neus hebt, je hoeft niet te wachten. Ben je klaar; sta je op en loop je weg. Ghanezen verbazen zich over westerlingen die uren kunnen doen over meerdere gangen en dan nog een kopje koffie toenemen, wat ook nog eens een uur in beslag neemt. Het is hier belangrijk zoveel mogelijk profijt van je eten te hebben. Je moet dus zo min mogelijk en het liefst helemaal niet kauwen, dan verteer je langzamer. Brokken tiset zo groot als flinke stuiterballen worden zonder problemen doorgeslikt. Ghanezen eten niet vaak, maar als ze eten, eten ze heel erg veel. Als je jongens zonder shirt ziet lopen zijn ze vaak mager maar hebben wel een bolle maag. Toen we in Tamale fufu aten, ballen gemaakt van gestampte yam (heel arbeidsintensief werk trouwens) zat ik na een halve bol propvol. De ghanees met wie we waren at anderhalve bol en nam als toetje ice-kenkey, maisdeeg opgelost in water met suiker. Bij het eten is het beter niets te drinken, anders verteer je alles te vlug. Tot slot wordt alles ook nog heel snel gegeten. Dit wordt er al vroeg ingestampt. Voor kleine kinderen wordt alles vaak in één kom gedaan waar ze samen met hun handen uit eten. Als je niet vlug genoeg bent heb je niets, dus binnen twee minuten is zo’n kom leeg. Maar je ziet nooit een kennis of vriend eten zonder dat je uitgenodigd wordt aan te schuiven en van zijn bord mee te eten (met je handen natuurlijk), hoe weinig er ook is.

Tessa

PS; Ga zo proberen wat foto’s te uploaden…