Heksen en tovenaars
Door: Tessa
Blijf op de hoogte en volg Tessa
19 November 2007 | Ghana, Wa
Als je op een plek komt die je niet kent, zul je die snel vergelijken met de dingen die je wel kent. Wa is misschien een kleine stad, waar je niet alles hebt, maar je kunt meer dan genoeg dingen vinden die te vergelijken zijn met wat gewoon voor je is. Mensen gaan hier ook gewoon iedere dag naar hun werk en naar school, komen ’s avonds terug naar huis, naar hun familie. Iedereen eet ook gewoon 3 maaltijden per dag, bezoekt vrienden, viert kerstmis, en ga zo maar door.
Omdat zoveel dingen te vergelijken zijn, is het makkelijk de conclusie te trekken dat het leven hier uiteindelijk niet zo heel veel verschilt van bijvoorbeeld het leven in Nederland. Maar ik merk vaak dat er toch veel culturele verschillen zijn en dat mensen op een andere manier met dingen omgaan.
Soms zijn deze verschillen overduidelijk. Op begrafenissen wordt het lijk op een stoel op een podium gezet, gooien de mensen muntjes naar de overledene en komen de vrouwen en mannen omstebeurt bij hem of haar rouwen. Op verjaardagen wordt je nat gegooid met water en besproeid met babypoeder (en ik kan het weten). In de dorpen heeft de centrale regering weinig te zeggen, maar zijn het de ‘chiefs’ die de baas zijn. Moslims mogen meerdere vrouwen trouwen. Als iemand die je een bezoek heeft gebracht je huis verlaat, moet je een stuk met hem of haar meelopen, anders laat je blijken dat de persoon niet welkom is in je huis. En het hele leven hier is doordrongen van religie. Overal waar je komt, kom je God tegen. Is het niet in wat de mensen zeggen, dan is het wel in een leus op een taxi, de naam van een winkel, of de vele kerken en moskeeën die je hier ziet. Religie is overal en niet weg te denken uit het dagelijks leven. Ik heb al menigeen gechoqueerd door te vertellen dat in Nederland veel mensen niet echt religieus zijn.
Dit zijn voorbeelden van dingen die je snel tegen zult komen als je Ghana een kort bezoekje brengt. Maar ik heb ook gemerkt dat er dingen zijn die veel dieper liggen en waar niet zo openlijk over wordt gepraat.
Hier in Ghana geldt bijvoorbeeld nog steeds het ‘extended family system’. Dit houdt ongeveer in dat de verre neef van de man van de kleindochter van de zwager van je oma nog steeds je familie is. Aangezien de gezinnen hier vaak al van aanzienlijk formaat zijn, omvatten families vaak honderden leden en ik ben ervan overtuigd dat op deze manier eigenlijk heel Ghana zo’n beetje familie van elkaar moet zijn.
Dit brengt heel veel dingen met zich mee. Algemeen bekend is dat familie altijd verantwoordelijk voor elkaar is, dus als er een ver familielid om geld of eten komt vragen, ben je min of meer verplicht dat te geven. Dit is fijn als je zelf niet zoveel geld hebt, maar als je net degene bent die het iets beter voor elkaar heeft ben je de spreekwoordelijke pineut.
Daarnaast is de sociale controle ongelooflijk groot. Dit zul je op het eerste gezicht niet zo merken, maar je kunt hier als Ghanees niets doen, of je familie zal het merken. En als je iets doet wat in de ogen van een familielid niet door de beugel kan, zal je het weten. Als Ghanees, is niets alleen je eigen zaak. Elke kleine actie die je onderneemt, werkt eindeloos lang door en heeft misschien effecten die je van tevoren niet had doorzien. Als kind van een individualistische cultuur is het soms moeilijk voor mij om dit helemaal te bevatten en soms denk ik dat ik de invloed van dit systeem nog onderschat. Toch doe ik mijn best het te begrijpen, omdat ik, nu ik deelneem aan de Ghanese maatschappij, ook meedraai met het grote wiel.
Maar wat mij van de meer ‘verborgen’ aspecten van de Ghanese cultuur nog wel het meest boeit, is ‘witchcraft’, de heksen en tovenaars. Net als het ‘extended family systeem’, is dit iets waarvan je je misschien wel bewust bent dat het leeft, maar waarvan je de omvang makkelijk verkeerd inschat.
In eerste instantie dacht ik dat men alleen in de afgelegen, minder ontwikkelde dorpen nog in hekserij zou geloven. Maar naarmate ik eens rond ging vragen, bleek dat ook hier in Wa iedereen wel degelijk in hekserij gelooft en veel mensen hadden een verhaal te vertellen over iets dat zijzelf, of iemand die ze kennen, mee had gemaakt. Sommige wat geloofwaardiger dan andere.
Zo zouden heksen en tovenaars in staat zijn hun lichaam te verlaten om ’s nachts vliegend grote afstanden af te leggen om kwade dingen te verrichten. Enkele jaren geleden zou er vroeg in de ochtend zo’n heks gevonden zijn. Zij had ’s nachts haar lichaam verlaten om te vliegen, maar was tegen een hoge boom gevlogen. Ze viel neer en brak haar been en was niet in staat naar haar lichaam terug te keren. ’s Morgens werd ze gevonden, terwijl in haar kamer haar lichaam in comateuze toestand lag.
Een andere man vertelde me dat hij, toen hij jonger was en nog in het dorp woonde, een man urenlang in het midden van een vuur zag dansen.
Deze verhalen zijn voor mij moeilijk te geloven, maar sommige mensen zijn hiervan heilig overtuigd. Anderen zijn wat sceptischer en scheiden het kaf van het koren, maar praktisch iedereen gelooft dat er ‘iets’ bestaat wat hekserij heet.
Wat dit ‘iets’ dan precies is, blijft een beetje vaag. Ik heb bij veel mensen navraag gedaan, maar niemand weet precies te vertellen hoe het zit. Dit is natuurlijk ook het geheim van het hele gebeuren, want als iedereen zou weten hoe het werkt zou het mysterie er vanaf zijn. Maar met alle stukjes en beetjes informatie die ik her en der heb verzameld, is dit wat ik ervan heb begrepen.
Hekserij moet in ieder geval niet verward worden met de lokale geneeswijzen. Hier komen soms ook wat rituelen en mysterieuze gebruiken aan te pas, maar waar de lokale geneeswijzen bedoeld zijn om goed te doen en te genezen, is hekserij juist bedoeld om mensen kwaad te doen, ziek te maken of zelfs erger.
Niet iedereen kan zomaar een heks worden. De kennis wordt overgedragen van generatie op generatie. Een heks of tovenaar zal zijn ‘gave’ geven aan een jonger familielid bij wie hij talent ziet. Die ‘gave’ geeft hij door het in het eten of drinken van het bewuste kind te doen. Daarna zal hij het kind trainen en stukje bij beetje kennis overdragen. Of je dus heks wilt worden of niet, de keuze is niet aan jou. Maar aangezien je het met de paplepel ingegoten zal krijgen zal je er geen moeite mee hebben, als je een heks bent is dat deel van je leven. In de grotere steden is de hekserij veel minder aanwezig dan in de dorpen, waar de gemeenschappen nog hechter zin en het ‘extended family systeem’ nog een grotere rol speelt.
Heksen kunnen je op verschillende manier kwaad doen. Ze hoeven hiervoor niet bij je in de buurt te komen, maar moeten wel wat informatie over je hebben, zoals je volledige naam en soms ook de naam van je moeder. Hiermee kunnen ze op afstand een bezwering uitspreken die je bijvoorbeeld ziek maakt, of zelfs laat sterven. Ook kan een heks iets in je eten of drinken doen om het beoogde effect te bereiken. Dat je hiervan ziek kunt worden spreekt voor zich, maar er schijnt ook een drankje te zijn dat ervoor zorgt dat je voor altijd van iemand zal houden, een liefdesdrankje.
Wanneer er in een dorp iemand ziek is, en de persoon is ervan overtuigd dat dit het werk is van een heks, worden de oude, wijze mannen bijeengeroepen. Er volgt dan een zitting met de zieke, en de persoon die hij ervan beschuldigt een heks te zijn en hem ziek gemaakt te hebben. De persoon die ziek is moet er op dat moment mee akkoord gaan dat wanneer zijn beschuldigingen vals blijken te zijn, hij voor altijd deze ziekte bij zich zal dragen. Wanneer de beschuldigingen echter juist zijn, zal de zieke binnen korte tijd beter worden en zal dezelfde ziekte zich bij de beschuldigde heks openbaren, die de gevolgen dan voor de rest van zijn leven zal moeten dragen.
Voor mij zijn dit soort verhalen allemaal een beetje hocus-pocus. Maar de manier waarop mensen hun verhalen hierover vertellen maakt toch dat ik het allemaal wat serieuzer neem en ik zal er niet openlijk mijn twijfels over uitspreken. Want ik weet dat er nog veel is dat ik over dit onderwerp niet weet. En wie weet wat er gebeurd als ik de verkeerde persoon boos maak…
Tessa
PS: Iedereen die tot nu toe heeft gestort: ontzettend bedankt! Ik heb al een aantal dingen in werking kunnen zetten en mensen blij kunnen maken. Maar dat is al weer een compleet ander verhaal, dus dat komt volgende keer. Maar iedereen die iets van zichzelf heeft af kunnen staan: ongelooflijk bedankt, het is waardevoller dan ik op papier kan uitdrukken!
Omdat zoveel dingen te vergelijken zijn, is het makkelijk de conclusie te trekken dat het leven hier uiteindelijk niet zo heel veel verschilt van bijvoorbeeld het leven in Nederland. Maar ik merk vaak dat er toch veel culturele verschillen zijn en dat mensen op een andere manier met dingen omgaan.
Soms zijn deze verschillen overduidelijk. Op begrafenissen wordt het lijk op een stoel op een podium gezet, gooien de mensen muntjes naar de overledene en komen de vrouwen en mannen omstebeurt bij hem of haar rouwen. Op verjaardagen wordt je nat gegooid met water en besproeid met babypoeder (en ik kan het weten). In de dorpen heeft de centrale regering weinig te zeggen, maar zijn het de ‘chiefs’ die de baas zijn. Moslims mogen meerdere vrouwen trouwen. Als iemand die je een bezoek heeft gebracht je huis verlaat, moet je een stuk met hem of haar meelopen, anders laat je blijken dat de persoon niet welkom is in je huis. En het hele leven hier is doordrongen van religie. Overal waar je komt, kom je God tegen. Is het niet in wat de mensen zeggen, dan is het wel in een leus op een taxi, de naam van een winkel, of de vele kerken en moskeeën die je hier ziet. Religie is overal en niet weg te denken uit het dagelijks leven. Ik heb al menigeen gechoqueerd door te vertellen dat in Nederland veel mensen niet echt religieus zijn.
Dit zijn voorbeelden van dingen die je snel tegen zult komen als je Ghana een kort bezoekje brengt. Maar ik heb ook gemerkt dat er dingen zijn die veel dieper liggen en waar niet zo openlijk over wordt gepraat.
Hier in Ghana geldt bijvoorbeeld nog steeds het ‘extended family system’. Dit houdt ongeveer in dat de verre neef van de man van de kleindochter van de zwager van je oma nog steeds je familie is. Aangezien de gezinnen hier vaak al van aanzienlijk formaat zijn, omvatten families vaak honderden leden en ik ben ervan overtuigd dat op deze manier eigenlijk heel Ghana zo’n beetje familie van elkaar moet zijn.
Dit brengt heel veel dingen met zich mee. Algemeen bekend is dat familie altijd verantwoordelijk voor elkaar is, dus als er een ver familielid om geld of eten komt vragen, ben je min of meer verplicht dat te geven. Dit is fijn als je zelf niet zoveel geld hebt, maar als je net degene bent die het iets beter voor elkaar heeft ben je de spreekwoordelijke pineut.
Daarnaast is de sociale controle ongelooflijk groot. Dit zul je op het eerste gezicht niet zo merken, maar je kunt hier als Ghanees niets doen, of je familie zal het merken. En als je iets doet wat in de ogen van een familielid niet door de beugel kan, zal je het weten. Als Ghanees, is niets alleen je eigen zaak. Elke kleine actie die je onderneemt, werkt eindeloos lang door en heeft misschien effecten die je van tevoren niet had doorzien. Als kind van een individualistische cultuur is het soms moeilijk voor mij om dit helemaal te bevatten en soms denk ik dat ik de invloed van dit systeem nog onderschat. Toch doe ik mijn best het te begrijpen, omdat ik, nu ik deelneem aan de Ghanese maatschappij, ook meedraai met het grote wiel.
Maar wat mij van de meer ‘verborgen’ aspecten van de Ghanese cultuur nog wel het meest boeit, is ‘witchcraft’, de heksen en tovenaars. Net als het ‘extended family systeem’, is dit iets waarvan je je misschien wel bewust bent dat het leeft, maar waarvan je de omvang makkelijk verkeerd inschat.
In eerste instantie dacht ik dat men alleen in de afgelegen, minder ontwikkelde dorpen nog in hekserij zou geloven. Maar naarmate ik eens rond ging vragen, bleek dat ook hier in Wa iedereen wel degelijk in hekserij gelooft en veel mensen hadden een verhaal te vertellen over iets dat zijzelf, of iemand die ze kennen, mee had gemaakt. Sommige wat geloofwaardiger dan andere.
Zo zouden heksen en tovenaars in staat zijn hun lichaam te verlaten om ’s nachts vliegend grote afstanden af te leggen om kwade dingen te verrichten. Enkele jaren geleden zou er vroeg in de ochtend zo’n heks gevonden zijn. Zij had ’s nachts haar lichaam verlaten om te vliegen, maar was tegen een hoge boom gevlogen. Ze viel neer en brak haar been en was niet in staat naar haar lichaam terug te keren. ’s Morgens werd ze gevonden, terwijl in haar kamer haar lichaam in comateuze toestand lag.
Een andere man vertelde me dat hij, toen hij jonger was en nog in het dorp woonde, een man urenlang in het midden van een vuur zag dansen.
Deze verhalen zijn voor mij moeilijk te geloven, maar sommige mensen zijn hiervan heilig overtuigd. Anderen zijn wat sceptischer en scheiden het kaf van het koren, maar praktisch iedereen gelooft dat er ‘iets’ bestaat wat hekserij heet.
Wat dit ‘iets’ dan precies is, blijft een beetje vaag. Ik heb bij veel mensen navraag gedaan, maar niemand weet precies te vertellen hoe het zit. Dit is natuurlijk ook het geheim van het hele gebeuren, want als iedereen zou weten hoe het werkt zou het mysterie er vanaf zijn. Maar met alle stukjes en beetjes informatie die ik her en der heb verzameld, is dit wat ik ervan heb begrepen.
Hekserij moet in ieder geval niet verward worden met de lokale geneeswijzen. Hier komen soms ook wat rituelen en mysterieuze gebruiken aan te pas, maar waar de lokale geneeswijzen bedoeld zijn om goed te doen en te genezen, is hekserij juist bedoeld om mensen kwaad te doen, ziek te maken of zelfs erger.
Niet iedereen kan zomaar een heks worden. De kennis wordt overgedragen van generatie op generatie. Een heks of tovenaar zal zijn ‘gave’ geven aan een jonger familielid bij wie hij talent ziet. Die ‘gave’ geeft hij door het in het eten of drinken van het bewuste kind te doen. Daarna zal hij het kind trainen en stukje bij beetje kennis overdragen. Of je dus heks wilt worden of niet, de keuze is niet aan jou. Maar aangezien je het met de paplepel ingegoten zal krijgen zal je er geen moeite mee hebben, als je een heks bent is dat deel van je leven. In de grotere steden is de hekserij veel minder aanwezig dan in de dorpen, waar de gemeenschappen nog hechter zin en het ‘extended family systeem’ nog een grotere rol speelt.
Heksen kunnen je op verschillende manier kwaad doen. Ze hoeven hiervoor niet bij je in de buurt te komen, maar moeten wel wat informatie over je hebben, zoals je volledige naam en soms ook de naam van je moeder. Hiermee kunnen ze op afstand een bezwering uitspreken die je bijvoorbeeld ziek maakt, of zelfs laat sterven. Ook kan een heks iets in je eten of drinken doen om het beoogde effect te bereiken. Dat je hiervan ziek kunt worden spreekt voor zich, maar er schijnt ook een drankje te zijn dat ervoor zorgt dat je voor altijd van iemand zal houden, een liefdesdrankje.
Wanneer er in een dorp iemand ziek is, en de persoon is ervan overtuigd dat dit het werk is van een heks, worden de oude, wijze mannen bijeengeroepen. Er volgt dan een zitting met de zieke, en de persoon die hij ervan beschuldigt een heks te zijn en hem ziek gemaakt te hebben. De persoon die ziek is moet er op dat moment mee akkoord gaan dat wanneer zijn beschuldigingen vals blijken te zijn, hij voor altijd deze ziekte bij zich zal dragen. Wanneer de beschuldigingen echter juist zijn, zal de zieke binnen korte tijd beter worden en zal dezelfde ziekte zich bij de beschuldigde heks openbaren, die de gevolgen dan voor de rest van zijn leven zal moeten dragen.
Voor mij zijn dit soort verhalen allemaal een beetje hocus-pocus. Maar de manier waarop mensen hun verhalen hierover vertellen maakt toch dat ik het allemaal wat serieuzer neem en ik zal er niet openlijk mijn twijfels over uitspreken. Want ik weet dat er nog veel is dat ik over dit onderwerp niet weet. En wie weet wat er gebeurd als ik de verkeerde persoon boos maak…
Tessa
PS: Iedereen die tot nu toe heeft gestort: ontzettend bedankt! Ik heb al een aantal dingen in werking kunnen zetten en mensen blij kunnen maken. Maar dat is al weer een compleet ander verhaal, dus dat komt volgende keer. Maar iedereen die iets van zichzelf heeft af kunnen staan: ongelooflijk bedankt, het is waardevoller dan ik op papier kan uitdrukken!
-
19 November 2007 - 13:56
Suzan:
Oeh, spannende verhalen en onderwerpen zeg! Leuk dat je ook een inkijkje krijgt in die onderliggende aspecten van de cultuur. En wij via jou!
Dikke kus! -
19 November 2007 - 14:11
Eef:
Hi Lieve Tessa, wat een mooi en boeiend verhaal heb je weer geschreven voor ons hiero in t koude Nederland. Echt super om allemaal te lezen.
Luv You en sterkte met de projecten!!!
Xx -
19 November 2007 - 15:20
Nelly:
Lees steeds vol belangstelling je verhalen, die een enorme indruk op je moeten maken.
Je adres had ik via je moeder.
Groetjes en x -
19 November 2007 - 16:08
Joke Harbers:
Doet me een beetje denken aan de oude verhalen over ons mooie Twente,witte wieven enzo,lieve Tess alle angst zit in je eigen hoofd.
Maar ik vind de verhalen heerlijk om te horen!
Groetjes uit Rijssen;) -
19 November 2007 - 20:15
Tante Loes:
Hoi Tes, wat een ongelooflijk verhaal, het lijkt wel een scenario voor een film, pas maar op het lijkt een beetje op voodoo, volgens mij moet je er wel in geloven,maar daar ben jij toch veel te nuchter voor.
Liefs Tante Loes -
19 November 2007 - 22:36
Niels:
groeten uit nijmegen -
20 November 2007 - 05:50
Frits En Dieny:
Hoi Tess,
Je verhaal lijkt wel een college Culturele Antropologie. Interessant en boeiend om te lezen.
Waar haal je de tijd vandaan om zulke ellenlange betogen te schrijven. Je bent toch niet binnen de proeftijd als leerlingkleermaakstertje ontslagen? -
20 November 2007 - 08:16
Eva:
mocht je nou ook na Ghana nog niet weten wat je wilt met 'de toekomst'... schrijven? Tessa, echt heerlijke verhalen en zeer boeiend dat je dit mee kan maken!
Liefs,
Eva
ps. en natuurlijk nog VAN HARTE GEFELICITEERD! Goed aan gedacht, maar vergeten om er op 'de dag' aan te denken, westerse cultuur??? -
20 November 2007 - 08:30
Mamma:
Hoi Tessa, een heel boeiend verhaal om te lezen. Daar willen we wel meer van horen. Je verhalen kunnen niet lang genoeg zijn. Kus -
20 November 2007 - 10:57
Rob:
o werkt het daar niet.Tes heel veel plezier in het verre Afrika en ga zo lekker door.
Gr. Rob -
21 November 2007 - 16:55
Maria:
Hoi lieve Tess, helemaal boeiend verhaal! Kom er nu veel tegen in mijn studie en jij maakt het in levende lijve mee, ben jaloers! Super tof dat je belde, gezellig om ff bij te kletsen en je stem te horen!
Succes met alles, en veel liefs! -
21 November 2007 - 21:21
Kim Van Oel:
Het heeft even geduurd, maar ook ik ben ondertussen weer aangesloten op de Ghana tamtam. Ja, t blijft ontzettend leuk om al je verhalen te lezen. Ben t zeker eens met de andere fans, je zou zomaar een column bij de Volkskrant of zo kunnen schrijven, of als je terug bent, je verhalen kunnen laten bundelen in een boekje.....
Volgens mij vind je daar wel iets creatiefs op.
Weet zeker dat je ook deze keer weer veel zult kunnen betekenen voor de mensen daar. Heel veel plezier ! X, Kim
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
